BWV 87

Skomponowana na Rogation Sunday kantata “Bisher habt ihr nichts gebeten” (Do tej pory nic nie pytaliście na cześć mego imienia) rozpoczyna się w szczególnie kaznodziejskim i solistycznym stylu, typowym dla kantat Bacha od BWV 80 do BWV 90.

Ewangelia na tę niedzielę (J 16, 23-30) na temat pożegnalnych słów Jezusa skierowanych do uczniów wyraża ufność, że modlitwy zostaną wysłuchane, i łączy tęufność z bliskością zmartwychwstałego Mesjasza z Bogiem, a co za tym idzie, z jego naśladowcami.

To powiedzenie jest jednak traktowane w libretcie nie tyle jako pewna obietnica, ile jako ostrzeżenie, aby pozostać niezłomnym w modlitwie i pobożności – zadaniu, w którym my, śmiertelnicy, często zawodzimy, nie zważając na Bożą ewangelię i popadając na nowo w błędne koło grzechu i pokuty.

Libretto, napisane przez lipską poetkę i szlachciankę Christiane Mariane von Ziegler, jest jednym z jej dziewięciu tekstów kantatowych, które Bach skomponował podczas przerwy w cyklu kantaty chorałowej między Wielkanocą a Niedzielą Trójcy Świętej w 1725 roku.

Pomimo swojej zwięzłości, biblijne dictum części początkowej jest przedstawione w gęstej oprawie, w której partie smyczkowe są podwajane przez oboje, aby zrodzić odpowiednią gravitas.

W tej części muzyczna treść tematu konkretyzuje naglące przypomnienie o przestrzeganiu modlitwy i krzyżowe brzemię bezinteresownej prośby, podczas gdy partia solowa, przypisana odpowiednio do głosu basowego, uosabia ojcowską surowość, majestatyczny spokój – a także nutę rozczarowania brakiem odwzajemnienia przez ludzkość Bożej miłości.

W recytatywie altowym nieco niejasne dictum jest następnie interpretowane jako “Wort, das Geist und Seel erschreckt” (słowo, które budzi niepokój serca i duszy), określając w ten sposób powściągliwość uczniów jako rozmyślne wykroczenie.

W następnej arii pojawia się jednak łagodniejszy ton: nad prostymi, łamanymi akordami w partii continuo oboje da caccia wykonują ufny gest w bezsłownym oczekiwaniu na późniejszą prośbę o przebaczenie. Środkowa część podejmuje następnie słowo ewangelii wyjaśniające, że zmartwychwstały Chrystus nie będzie już mówił w przypowieściach, ale będzie mówił wprost.

To inspiruje ludzką duszę, reprezentowaną przez solistę altowego, do proszenia Jezusa, aby wystrzegał się głoszenia kazań w figurach retorycznych, a zamiast tego wstawił się za ludzkością – prośba dość bezczelna, mimo eleganckiego przedstawieniaw płynnym stylu arii.

W recytatywie accompagnato tenor wzmacnia tę zmianę postawy, biorąc sobie do serca obietnicę daną uczniom przez Boga i wzywając do jej realizacji: nawet wtedy, gdy «die Schuld bis zum Himmel steigt» (Cała nasza wina aż do nieba wznosi się), Najwyższy jest błagany, aby spojrzał w serce proszącego i zapewnił obiecaną pociechę. Umieszczając ostateczną melizmatę na słowie “suchen” (szukać), a nie “trösten” (pociecha), Bach również skupia się na niestrudzonym wysiłku Zbawiciela.

Zaskakującym zwrotem jest drugie ważne powiedzenie, tym razem z Ewangelii Jana 16:33: “In der Welt habt ihr Angst, aber seid getrost, ich habe die Welt überwunden” (Na świecie się boicie, ale powinniście się cieszyć, Ja mam teraz świat pokonany).

W przeciwieństwie do paternalistycznego ostrzeżenia otwierającego kantatę, Jezus jawi się tu jako empatyczny, pocieszający towarzysz, który w prężnym duecie przy akompaniamencie jedynie continuo wykazuje zaskakującą lekkość i lekkość – ten Zbawiciel jest zwinny i czujny jak zawsze, i chętnie dotrzymuje swojej obietnicy.

To z kolei tworzy aurę komfortu i spokoju, pozwalając tenorowi rozpocząć unoszącą się arię sycylijską w zrelaksowanej tonacji B-dur. Początkowy wers “Ich will leiden, ich will schweigen” (Będę cierpiał, będę milczał), choć sam w sobie zrezygnowany, nabiera w ten sposób poczucia pewności i pociechy;

W związku z tym orkiestrowy wstęp przeniknięty jest łagodnością tonu, która jest podtrzymywana również w szlachetnej kantylenie tenora. Ta intensywna chwila radości nie wymaga ani da capo, ani niekończących się powtórzeń; Jest raczej oddany jako uduchowiona epifania poprzez swoją zwięzłość i emocjonalną klarowność.

Następujący po nim chorał zamykający utwór przywołuje trafny tekst Heinricha Müllera z 1659 roku (“Muß ich seyn betrübet, so mich Jesu liebet” – Czy muszę być tak zmartwiony? Bo jeśli Jezus mnie kocha) do słynnej melodii “Jesu, meine Freude” (Jezu, moja prawdziwa przyjemność). Prosta aranżacja Bacha pozbawia jednak hymn i tekst powagi: zamiast łagodzić cierpienie, miłość służy jedynie osładzaniu bólu – małemu, ale znaczącemu miłosierdziu.