Później nadszedł czas niepokojów, naznaczonych wyczerpującą wojną Anglii z Francją, spustoszeniami spowodowanymi zarazą dżumy i powstaniami chłopów przeciw panom.  Wiek 16 to punkt zwrotny– dominacje kościoła katolickiego zakończyła reformacja protestancka i rozpoczęła się era wojen religijnych. Powstawały nowe, ogromne imperia, a Europa zaczęła rozszerzać swoje wpływy na świat. 

Największe architektoniczne osiągnięcia tego czasu stanowiły romańskie i gotyckie katedry o strzelistych iglicach; Ze szkół katedralnych powstawały uniwersytety chociaż nauka i sztuka wciąż miały za cel gloryfikację boga, pojawił się silny trend literatury nie religijnej (np. Romanse arturiańskie czy takie arcydzieła, jak Boska komedia Dantego i opowieści kanterberyjskie Chaucera). 

Wynalezienie druków połowie 15 stulecia zapewniło szybkie rozprzestrzenianie się idei świtającego renesansu, podczas gdy artyści, jak np. Leonardo da Vinci I Michał Anioł, czerpali natchnienie z kultury starożytnej Grecji i wprowadzali do swoich dzieł postaci ludzkie. W wiekach 11 i 12 rozwijała się także muzyka. W paryskiej Notre Dame Religijni kompozytorzy stworzyli harmonię, dodając do chorału gregoriańskiego nowe linie melodyczne kwitła również muzyka świecka – trubadurzy śpiewali o radościach i smutkach miłości.

Dzięki utworom Ockeghema i Josquina de Pres`a ewolucja muzyki nabrała tempa aż do wieku 16, na który przypada szczyt epoki, ilustrowany wokalną muzyką Lasso we Włoszech i Byrda w Anglii.