Termin wiki: Bagatela
13 marca 2023
Termin wiki: Burleska
13 marca 2023
Ballada
Ballada – forma muzyczna. Początki ballady sięgają średniowiecza i muzyki dworskiej. Ballady śpiewane były przez trubadurów przy akompaniamencie instrumentu lub zespołu. Często były bardzo rozbudowane i zawierały setki wersów. Najczęściej snuły epicką opowieść o miłości lub wielkich czynach.
W czasach romantyzmu ballada wróciła jako miniatura. Znana była w dwóch formach: ballada wokalno-instrumentalna w sferze tekstowej zwykle oparta na poezji znanych twórców epoki. Niekiedy ballada wokalna urastała do znacznych rozmiarów, gdzie do każdej strofy tekstu komponowano oddzielną pieśń.
Ballada instrumentalna na instrument solowy, zwykle fortepian. Forma o swobodnej formie, w stylu narratywna. Do najbardziej znanych ballad należą te komponowane przez Fryderyka Chopina.
Barkarola – rodzaj pieśni śpiewanej przez weneckich gondolierów w celu zabawiania pasażerów. Pieśni te stały się modne w XIX wieku i zostały zaadaptowane przez kompozytorów romantycznych jako miniatura, zwykle jako forma wokalno-instrumentalna lub instrumentalna. Komponowana w metrum 6/8 lub 12/8, co oddaje odczucie łagodnego falowania.
Ballada – gatunek synkretyczny, łączący w sobie cechy liryki (nastrojowość, emocjonalność), epiki (fabuła, narrator) i dramatu (dialogi), którego tematem są niezwykłe wydarzenia. Jej nazwa pochodzi od włoskiego ballare (tańczyć), co wskazuje na włosko-prowansalskie początki (zobacz: balada). Romantyczna ballada nawiązuje do ludowych pieśni, które między XIII a XIV w. pojawiły się w Danii i Szkocji. Pod koniec XVIII w. odkryli je miłośnicy folkloru. Wkrótce ballada stała się ulubionym gatunkiem poetów. Jej romantyczna forma wyróżnia się śpiewnością wiersza, nastrojowością, tajemniczością niejasno zarysowanych zdarzeń z interwencją złowrogich sił nadzmysłowych. Uwydatnieniu sensacyjności sprzyja konstrukcja narratora – zdziwionego światem, który przedstawia.
Ballada była charakterystyczna dla epoki romantyzmu.
Cechy ballad romantycznych:
- ludowość (obecność ludu – mieszkańców wsi, symbolika ludowa),
- liczne dialogi w balladach poświęconych zmarłym
- obecność postaci fantastycznych (nimf, rusałek, duchów),
- przysłowia ludowe, złote myśli, które kształtują moralnie ludzi,
- przyroda jako żywy bohater,
- język stylizowany na język ludowy (elementy mowy potocznej i gwary),
- cały tekst ma charakter zwykłej, ludowej opowieści,
- autor (utożsamiony z narratorem) solidaryzuje się z ludem (mieszkańcy wsi),
- synkretyzm rodzajowy – utwór łączy w sobie elementy epiki, liryki i dramatu.
Obecność przyrody:
- jest tłem dla wszystkich wydarzeń,
- tajemnicza, groźna i niesamowita, tworzy groźny nastrój,
- jest siłą sprawczą wydarzeń,
- jest surowym trybunałem osądzającym człowieka,
- stoi na straży wierności i lojalności, honoru i cnoty itp.,
- jest związana ze światem ludzkim.
Przykładowe ballady polskie to „Pani Twardowska” i „Świtezianka” Adama Mickiewicza (ze zbioru Ballady i romanse). Balladą jest też utwór Toman a lesní panna z cyklu Ohlas písní českých Františka Ladislava Čelakovskiego.
