BWV 54 – kantata na trzecią niedzielę Wielkiego Postu (oculi) opracowana na alt, smyczki i continuo
Prawykonanie:
Prawdopodobnie 14 marca 1714 roku
W opracowaniach posługuję się materiałami pochodzącymi z serwisu Kantaty Jana Sebastiana Bacha Po Polsku. Zapraszam do kategorii, którą obecnie będę rozwijał do wypełnienia kompletnej listy 200 opracowań Kantat kościelnych Jana Sebastiana Bacha wykorzystując audycje nagrane w II programie Polskiego Radia prof. Mirosława Perza. (Audycja do kantaty 54 nie została zrealizowana).
Materiały źródłowe użyte w tym opracowaniu pochodzą z Bachipedia.org oraz książki Tłumaczenia Kantat Jana Sebastiana Bacha Armina i Andrzeja Teske.
Do opracowania tej kantaty skorzystałem z opracowania profesora Uniwersytetu Warszawskiego dr. hab. Szymona Paczkowskiego
Przeciwstawiaj się grzechowi? Z pewnością! 🎵 Pozwólcie, że podzielę się z Wami entuzjastycznie paroma słowami na temat tej kantaty Johanna Sebastiana Bacha w oryginale brzmiącym tytule „Widerstehe doch der Sünde” (BWV 54), co można przetłumaczyć jako „Oprzyj się grzechowi” lub „Stań niewzruszony przeciwko grzechowi”. Kantata ta została skomponowana na 3 Niedzielę Wielkiego Postu (Okuli).
Jest to kantata solowa na głos altowy, skomponowana za czasów Bacha w Weimarze w 1714.
Ale: patrzcie, co Bach robi z tą konwencjonalną strukturą! Już od pierwszych dźwięków arii otwierającej jest aż nadto jasne, że nic w tym utworze nie jest przewidywalne, ale że Bach jest w swoim żywiole wynalazczym. Uderzający “niewłaściwy” akord, od którego rozpoczyna się utwór, drażni ucho i ten dysonans leży u podstaw tego ruchu, podobnie jak grzech pierworodny podstępnie przenika całe życie.
Teolog i badacz Bacha Friedrich Smend postuluje, że Bach ponownie wykorzystał tę wyjątkową muzykę do arii “Świat nieprawdziwy, twoje pocałunki” Pasji według św. Marka, wykonanej w 1731 roku i zrewidowanej w 1744 roku (z której zachowało się tylko libretto) – z pewnością nie jest to naciągane założenie.
Nieubłagany dysonans przenika całą arię, a przenikliwe uderzenia smyczka altówek i basów oraz nieustanne tarcie skrzypiec ledwo dają wokalistce chwilę oddechu. W tym ruchu Bach nie zajmuje się kuszącą pokusą grzechu, opisaną w wielu dziełach barokowych; Przeciwnie, konfrontuje swoich słuchaczy z przytłaczającym nurtem zła, z którym ludzie muszą walczyć ze wszystkich sił.
Dla Lutra i Bacha diabeł nie był tylko metaforą, ale aż nazbyt realnym przeciwnikiem i zawziętym towarzyszem. Aria nr 3 nie przebiera w słowach: “Kto grzeszy” nie tylko zbłądził w swoich drogach, ale “jest z diabła”, którego trucizną tak łatwo można się splamić. Tematowi tej arii, chromatycznie opadającemu pasażowi, ilustrującemu pogrążanie się w niegodziwości i grzechu, towarzyszą wirujące gesty, które przywołują danse macabre.
Aby nadać dźwiękowi większą klarowność w tym momencie, altówki i skrzypce łączą się w jeden głos. (W lżejszej wersji temat ten powraca również w sonacie triowej C-dur BWV 1037, utworze, który przez długi czas przypisywano Bachowi, ale później zidentyfikowano przez znawcę Bacha Alfreda Dürra jako arcydzieło Johanna Gottlieba Goldberga, jednego z uczniów Bacha).
Pomiędzy obiema ariami Bach umieścił wyrazisty recytatyw, który dobitnie ilustruje “pusty” i zwodniczy charakter grzechu, a kończy się “zaostrzonym mieczem” z Ewangelii Łukasza 2,35, przeszywającym “duszę i ciało”.
Ani dokładny okres powstania, ani umiejscowienie kantaty w roku kościelnym nie dają się jednoznacznie ustalić. Niski rejestr partii wokalnej sugeruje, że prawdopodobnie została ona skomponowana na wyższy chór kaplicy Zamku Weimarskiego; ponadto staromodne instrumentarium i zachowana transkrypcja weimarskich organistów Johanna Gottfrieda Walthera i Johanna Tobiasa Krebsa również wskazują na dziesięcioletnią działalność Bacha.
Równie niejasny jest dokładny cel kantaty. Chociaż librecista Georg Christian Lehms określił swój poemat jako medytację w Niedzielę Oculi, Alfred Dürr twierdzi, że został on napisany na VII Niedzielę po Trójcy Świętej na podstawie prawdopodobnej chronologii utworu. Nie można też wykluczyć, że Bach mógł w zamyśle Bacha być kompozycją “in ogni tempo”, czyli bez stałego miejsca w roku kościelnym.
Wiadomo, że tekstowe fragmenty kantat podobnych do libretta BWV 54 zostały udokumentowane w latach 1739 i 1748 w saksońskim mieście Leisnig. Niezależnie od tego, czy rzeczywiście miały to być powtórzenia BWV 54, czy też nie, w Leisnig zapisano, że zostały one przypisane odpowiednio do pierwszej i dwudziestej niedzieli po Trójcy Świętej.
Próbując umieścić pracę, warto również wspomnieć o Michael Maul zaobserwował uderzające podobieństwo między spektakularnym dysonansem otwierającym pierwszą część kantaty a arią operową Telemanna “Harte Fesseln, strenge Ketten” z 1711 roku. W naszym nagraniu kantata zamyka nowo skomponowana część chorału do strofy Marcina Jana (1620–1682). Zgodnie z barokową praktyką adaptacji manuskryptów i prezentowania ich w nowej formie, doświadczony kantor z Sankt Gallen rozwinął nieco bardziej szanowany oryginał i nasycił go duchem czasu…
Wybierz plan darmowy lub premium jeśłi uznasz że warto mnie wesprzeć.
Być jak Zawisza, Zadania wykonywać bez zbędnej zwłoki, Szanować czas, używać głowy i serca…
Przez ostatnie 8 lat (prawie 8 lat), byłem razem z demokratami by przyczyniać się do normalności w naszym kraju). Dziś kiedy Polska staje się znów częścią europejskiej rodziny państw demokratycznych, mogę powrócić do tego co kocham najbardziej czyli swoich muzycznych Pasji. By wreszcie móc pogłębiać swoją wiedzę o muzyce i dzielić się nią…
Dołącz do społeczności fanów muzyki poważnej i odkryj świat fascynujących treści. Zarejestruj się teraz i bądź na bieżąco z najnowszymi wpisami!
