Opowieść o Fanny Mendelssohn
i Clarze Schumann
Opowieść o Fanny Mendelssohn i Clarze Schumann: Pomija się historię muzyki inspirujących kompozytorów – warto zwrócić uwagę na rzucającą się w oczy nieobecność kobiet w historycznym kanonie wielkich kompozytorów klasycznych. Istnieje wiele przyczyn tego braku – w przeszłości kobietom odmawiano możliwości utrzymania pracy, dostępu do szkolnictwa wyższego, profesjonalnego mentoringu… Lista jest nieskończona. Kompozytorkom nie dano nawet szansy, by naprawdę spróbować, nie mówiąc już o byciu wielkimi, ani też nie byłyby w stanie czerpać ze spuścizny bohaterów, którzy mówili ich językiem artystycznym, gdyby były. Kobiety, jak się okazuje, nie mogły nawet legalnie publikować muzyki pod własnym nazwiskiem przez znaczną część naszej przeszłości.
Kilka lat temu brytyjska studentka Jessy McCabe trafiła na pierwsze strony gazet dzięki swojej petycji o włączenie kompozytorek do krajowego programu nauczania na poziomie A. W odpowiedzi dziennikarz Damian Thompson napisał szeroko rozpowszechniony artykuł zatytułowany “There’s a Good Reason There Are No Great Female Composers”, w którym ostatecznie doszedł do wniosku, że powodem, dla którego artyści tacy jak Fanny Mendelsson i Clara Schumann nie znaleźli się w istniejącym programie nauczania, było to, że ich kompozycje nie były w rzeczywistości wyjątkowe. Prawdziwy geniusz, przekonywał, jest zdumiewająco rzadki, a biorąc pod uwagę, że było tak mało kompozytorek, istnieje prawdopodobieństwo, że te, które były, nie były prawdziwymi geniuszami.
Opowieść o Fanny Mendelssohn i Clarze Schumann – wyjątkowych kompozytorkach
To, co Thompson przeoczył w swojej ocenie – i powód, dla którego tak mocno czujemy się zainteresowani dzieleniem się twórczością Fanny Mendelssohn i Clary Schumann – to fakt, że analizując wkład kobiet w muzykę klasyczną nuta po nucie i nie patrząc na kontekst ich twórczości, wzmacnia dokładnie ten sam niebezpieczny stan umysłu, który przez wieki trzymał kobiety z dala od muzyki. Nie postrzega tych kobiet jako pionierek, komponujących wbrew wielkim przeciwnościom losu i bez dostępu do edukacji i mentoringu swoich rówieśników; Nie przyznaje im też należnego im uznania za inspirowanie studentów takich jak Jessy McCabe, ani za tworzenie muzyki uwielbianej przez miliony, choć oczywiście nie w jego osobistym guście.
Dla nas skuteczna edukacja muzyczna polega w równym stopniu na motywacji i tworzeniu przestrzeni dla wrażliwości i eksperymentowania, jak i na dokładnym rozliczaniu muzycznych “faktów”. Refleksja nad “głębią” utworu nie może poprzestać na ocenie notatek na stronie.
Sposób, w jaki mówimy o kompozytorach, wpływa na to, kto zakocha się w akcie komponowania, a kto sam tworzy wielkie dzieła sztuki, a prawo to nie powinno być nikomu odmawiane. W dzisiejszych czasach mamy szczęście studiować niesamowite bogactwo kompozytorek z XX wieku i obserwować, jak każdego roku rozkwitają nowe głosy. Wciąż jest sporo miejsca na poprawę, ale to już inna historia. Dziś naszą misją jest opowiedzenie historii tylko dwóch z tych inspirujących kompozytorek.
Fanny Mendelssohn (później Fanny Hensel) urodziła się w Hamburgu w 1805 roku, cztery lata przed swoim słynnym bratem Feliksem. Kiedy oboje byli mali, Fanny i Felix pobierali lekcje gry na pianinie u matki. Fanny była tak niezwykle utalentowana, że w wieku 13 lat potrafiła zagrać wszystkie 24 preludia z Well-Tempered Clavier Bacha. W 1820 roku oboje rodzeństwo wykazywało wielkie muzyczne zachwyty i razem dołączyli do Sing-Akademie zu Berlin, towarzystwa muzycznego kierowanego przez Carla Friedricha Zeltera. Zelter nie szczędził Fanny najwyższych pochwał, uznając ją za podobną do Bacha i przewyższającą zdolnościami muzycznymi brata.
W miarę jak umiejętności Fanny rozwijały się i spędzała więcej czasu na komponowaniu, coraz bardziej czuła się ograniczona przez stosunek społeczeństwa do kobiet – nawet we własnym domu. Felix napisał kiedyś, że nie może wspierać jej w wydawaniu muzyki, ponieważ nie ma “temperamentu”, aby być autorką, zauważając, że nigdy nie będzie w stanie przedkładać muzyki nad rolę żony i matki. Feliks pisał: “Ona zarządza swoim domem i nie myśli ani o publiczności, ani o świecie muzycznym, ani nawet w ogóle o muzyce, dopóki nie wypełni swoich pierwszych obowiązków. Publikowanie tylko by jej w tym przeszkadzało, a ja nie mogę powiedzieć, że to pochwalam. Ich ojciec w pewnym momencie nazwał komponowanie “ozdobą” życia Fanny.
Spośród ponad 460 potwierdzonych kompozycji (w tym około 250 pieśni, w tym wiele poświęconych Goethemu), kilka z nich zostało opublikowanych pod nazwiskiem jej brata. Większość z nich nigdy nie została oficjalnie opublikowana. Dzięki wsparciu i zachęcie męża, malarza Wilhelma Hensela, w końcu opublikowała zbiór pieśni pod własnym nazwiskiem w 1846 roku, na rok przed śmiercią.
Felix bardzo cenił muzyczne rady swojej siostry i oboje regularnie dzielili się takimi opiniami. Pomimo niezachwianego sprzeciwu Felixa wobec pomysłu, aby Fanny publikowała własne prace, wspierał muzykę, którą tworzyła – publikując po trzy jej piosenki w swoich zbiorach op. 8 i 9. Na prywatnym spotkaniu z królową Wiktorią, królowa zaczęła śpiewać jeden ze swoich ulubionych utworów, “Italien”, ale Feliks musiał przyznać, że utwór został napisany przez Fanny.
Oto spektakularny cykl fortepianowy Fanny Mendelssohn Das Jahr (1841), który został odnaleziony dopiero w 1989 roku!
Opowieść o Fanny Mendelssohn i Clarze Schumann – Tu o Fanny…
W 1847 roku, w wieku 42 lat, Fanny zmarła na udar mózgu podczas próby oratorium swojego brata, The First Walpurgis Night. Feliks napisał szósty kwartet smyczkowy f-moll dedykowany pamięci ukochanej siostry. Kiedy umarł, pochowano ich razem.
Fanny zyskuje coraz większe uznanie w dzisiejszych czasach dzięki swoim kompozycjom, które są o wiele bardziej imponujące, biorąc pod uwagę warunki społeczne, w których komponowała.
Jej późne dzieło zatytułowane Sonata wschodnia zaginęło na 140 lat i dopiero niedawno zostało odkryte. W ciągu ostatniego roku był wykonywany kilka razy na całym świecie, ale nagrania nie zostały jeszcze opublikowane.
Oto kolejne z późnych arcydzieł Fanny, Trio fortepianowe, Opus 11 (1840).
Opowieść o Fanny Mendelssohn i Clarze Schumann – teraz o Klarze…
Inną kompozytorką z tego samego okresu, której twórczość również została karnie stłumiona, była Clara Schumann (z domu Clara Wieck w Lipsku w 1819 roku). Córka znanego w Lipsku piosenkarza, Clara codziennie pobierała lekcje gry na fortepianie, skrzypcach i kompozycji muzycznej. Po tych lekcjach rodzice nalegali, by ćwiczyła jeszcze przez dwie godziny dziennie. W rezultacie młoda Klara szybko nabrała wprawy. W wieku 8 lat została zaproszona do zagrania na przyjęciu dla lokalnego biznesmena.
Na to przyjęcie zaproszono również młodego studenta prawa, starszego od Clary o dziewięć lat, Roberta Schumanna. Był pod takim wrażeniem występu Clary, że rzucił studia prawnicze i zamieszkał w domu Wiecków, aby móc pobierać lekcje od ojca Clary. Przez cały pobyt Robert i Clara nawiązywali coraz bliższą więź (Robert nawet pamiętnie przebrał się za ducha, aby przestraszyć młodą Clarę).
W wieku 11 lat Clara stała się fenomenem fortepianu, a zaczęła występować w największych miastach Europy. Odniosła niezwykły sukces, była porównywana do Beethovena i konsekwentnie grała dla wyprzedanych tłumów. Nawet Fryderyk Chopin i Franciszek Liszt, dwaj najbardziej uzdolnieni technicznie pianiści wszech czasów, obaj znani ze swoich wymagających kompozycji fortepianowych, chwalili ją bezlitośnie.
Z wiekiem więź Klary z Robertem stała się jeszcze głębsza. Kiedy skończyła 18 lat, Robert oświadczył się. Po trzyletniej batalii prawnej z ojcem Clary, para ostatecznie pobrała się 12 września 1840 roku. Z ich małżeństwa urodziło się 8 dzieci, którymi Klara niestrudzenie się opiekowała. Ciężko pracowała, aby utrzymać porządek w domu, i chociaż nadal ćwiczyła i komponowała w domu, jej muzyczne zaangażowanie i aspiracje zaczęły schodzić na dalszy plan, być może ulegając presji społecznej, aby być dobrą żoną i matką.
Robert zauważył kiedyś:
Klara skomponowała serię małych utworów, które pokazują muzyczną i czułą pomysłowość, jakiej nigdy wcześniej nie osiągnęła. Ale mieć dzieci i męża, który zawsze żyje w sferze wyobraźni, nie idzie w parze z komponowaniem. Nie może pracować nad tym regularnie, a ja często jestem zaniepokojony myślą, jak wiele głębokich idei traci, ponieważ nie potrafi ich rozwiązać.
Oto jej wyjątkowe Liebesfrühling (Wiosna miłości) napisane w 1841 roku.
Opowieść o Fanny Mendelssohn i Clarze Schumann
Clara i Robert komponowali i ćwiczyli razem, a ich intensywna miłość do siebie nawzajem znalazła odzwierciedlenie we wzajemnej miłości do muzyki. Razem nawet wydawali muzykę, jak powyższy utwór, który po raz pierwszy ukazał się w zbiorze pieśni, dziewięciu napisanych przez Roberta i trzech przez Clarę. Fakt, że utwory zostały opublikowane razem, skłaniał wielu w tamtym czasie do przypuszczenia, że Clara była po prostu asystentką lub uczennicą Roberta, a nie prawdziwą kompozytorką samą w sobie.
Oprócz krótkich pieśni komponowała utwory na orkiestry i zespoły kameralne, a także koncerty i fugi dla instrumentalistów solistów.
Jeden z takich utworów, napisany pod koniec jej kariery kompozytorskiej, nosi tytuł Wariacje na temat Roberta Schumanna (1855)
Opowieść o Fanny Mendelssohn i Clarze Schumann
W 1854 roku, po nieudanej próbie samobójczej, Robert Schumann został przyjęty do zakładu dla obłąkanych. Zmarł tam dwa lata później. Przez cały ten czas Klara była niezwykle samowystarczalna. Została zmuszona do bycia żywicielką rodziny i ponownie zaczęła koncertować, sama organizując swoje koncerty. Kiedy zmarł jeden z jej synów, adoptowała jego dzieci. Ostatecznie została nauczycielką w Konserwatorium Hoch, gdzie przyczyniła się do wielu postępów w nowoczesnej technice pianistycznej.
Clara zmarła w 1896 roku, po życiu całkowicie oddanym swoim dzieciom i bezkompromisowej determinacji w promowaniu muzyki męża. Była wybitną pianistką i pozostawiła po sobie wiele niezwykłych kompozycji.
Dziwnym zrządzeniem losu Feliks Mendelssohn spędził czas z Clarą Schumann i zachęcił ją do dalszego komponowania, proponując nawet dyrygowanie premierą jednego z jej koncertów fortepianowych. Można się tylko zastanawiać, jaki wpływ mogły mieć Clara i Fanny w epoce większej akceptacji kobiecej twórczej wizji, zapału i geniuszu.
Podobnie, możemy sobie tylko wyobrazić nieskończoną liczbę utworów, które nigdy nie zostały napisane w ciągu 300 lat, ponieważ muzyka klasyczna nie uznała Clary i Fanny za współtwórców klasycznego kanonu – usuwając to źródło inspiracji i witając wszystkie aspirujące kompozytorki, które przyszły po nich.
Jestem PpiotrR
i polecam
Pozostałe miejsca
Na tej stronie
o mnie
Być jak Zawisza, Zadania wykonywać bez zbędnej zwłoki, Szanować czas, używać głowy i serca…
Przez ostatnie 8 lat (prawie 8 lat), byłem razem z demokratami by przyczyniać się do normalności w naszym kraju). Dziś kiedy Polska staje się znów częścią europejskiej rodziny państw demokratycznych, mogę powrócić do tego co kocham najbardziej czyli swoich muzycznych Pasji. By wreszcie móc pogłębiać swoją wiedzę o muzyce i dzielić się nią…
To ostatnie moje wpisy
La Betulia Liberata
La Betulia Liberata: wieloaspektowa eksploracja - ponadczasowa bogata mozaika kontekstów, z których każdy zapewnia wyjątkową…
>> INNE STRONY <<
NEWSREADR | GDAŃSK MIASTO MARZEŃ | OPENGARDEN | WARTOBYĆPRZYZWOITYM
Kategorie bloga
- Aria Królowej Nocy, Rachel Duckett
- 5 latek brawurowo wykonuje 16 Sonatę Mozarta
- Claude Debussy – Lista najlepszych dzieł kompozytora 2024
- Opowieść o Fanny Mendelssohn i Clarze Schumann
- Toccata i fuga d-moll Bacha BWV 565
- All of Me – John Legend i Lindsey Stirling 2024