Harfa

Harfa ma długą i bogatą historię, która sięga starożytności. W tym poście opowiem wam o jej budowie, brzmieniu i zastosowaniu w muzyce. Zapraszam do lektury!

Harfa należy do rodziny instrumentów strunowych szarpanych. Oznacza to, że dźwięk wydobywa się przez szarpanie strun palcami lub paznokciami. Jej nazwa pochodzi od włoskiego słowa arpa. Instrument ten znany był już w starożytności, m.in. w Mezopotamii i Egipcie 3000 lat p.n.e. Miały one wtedy od 3 do 22 strun i były różnej wielkości – na największych trzeba było grać stojąc. W Europie harfa pojawiła się w średniowieczu i była popularna wśród trubadurów i minstreli.

Harfa – jej budowa

Współcześnie instrument ten posiada 47 strun rozpiętych na ramie przymocowanej na dole do ukośnego pudła rezonansowego, ułożonych diatonicznie wg gamy Ces-dur: od Ces1 do ges4. Pudło rezonansowe służy do wzmacniania i kształtowania dźwięku. Ponadto harfa ma siedem pedałów, z których każdy odpowiada dźwiękom tej samej nazwy we wszystkich oktawach, które umożliwiają przestrajanie strun przez podwyższanie ich brzmienia o półton (przy pojedynczym naciśnięciu pedału) lub o cały ton (przy dwukrotnym naciśnięciu pedału) równocześnie we wszystkich oktawach. Dzięki temu harfista może grać w różnych tonacjach bez zmiany pozycji rąk.

Struny wykonuje się z jelit zwierzęcych, a także z metalu (struny basowe). Ponieważ większość strun wygląda jednakowo, aby ułatwić pracę muzykowi oznacza się je różnymi kolorami. Struny czerwone odpowiadają dźwiękom C (do), a struny niebieskie dźwiękom F (fa). Pozostałe struny są białe lub srebrne. Pudło rezonansowe najczęściej robi się z drewna sosnowego, pozostałe elementy natomiast z jaworu. Harfa waży około 40 kg i ma wysokość około 180 cm.

Harfa ma bardzo delikatne i subtelne brzmienie, które kojarzy się z aniołami i niebem. Jest to instrument o dużej skali dynamicznej – może grać bardzo cicho lub bardzo głośno. Harfa ma też dużą skale chromatyczną – może grać wszystkie dźwięki od najniższego do najwyższego. Harfista może wydobywać z niej różne efekty dźwiękowe, takie jak glissando, arpeggio, tremolo czy harmoniki.

Harfę najczęściej używa się w orkiestrze symfonicznej, gdzie pełni rolę kolorystyczną i ilustracyjną. Może też współgrać z innymi instrumentami kameralnymi lub solowymi. Rzadziej występuje jako instrument solowy, choć istnieje wiele utworów napisanych specjalnie dla harfy lub transkrybowanych na nią z innych instrumentów.

Kto pisał utwory na harfę?

Muzyka na harfę ma długą i bogatą historię, która sięga starożytności. Harfa była używana w różnych kulturach i regionach świata, od Mezopotamii po Irlandię. W muzyce klasycznej harfa zyskała popularność w XVIII wieku, kiedy to zaczęto ją wyposażać w mechanizm pedałowy, który umożliwiał zmianę tonacji i uzyskiwanie większej ilości dźwięków. Wśród najpopularniejszych kompozytorów piszących muzykę na harfę można wymienić następujących:

• Claude Debussy (1862-1918) – francuski kompozytor impresjonistyczny, który często wykorzystywał harfę w swoich utworach orkiestrowych i kameralnych. Jego muzyka na harfę charakteryzuje się subtelnym użyciem koloru, harmonii i rytmu. Do jego najbardziej znanych dzieł na harfę należą: “Danses sacrée et profane” na harfę i smyczki, “Sonata na flet, altówkę i harfę”, “Deux Arabesques” na harfę solo i “La fille aux cheveux de lin” na harfę i fortepian .
• Maurice Ravel (1875-1937) – francuski kompozytor, który podzielał z Debussym zamiłowanie do harfy. Jego muzyka na harfę cechuje się bogactwem faktury, melodyki i efektów dźwiękowych. Do jego najważniejszych utworów na harfę należą: “Introduction et Allegro” na harfę, flet, klarnet i kwartet smyczkowy, “Ma mère l’Oye” na harfę i fortepian lub orkiestrę i “Pawana na zmarłą infantkę” na harfę solo lub orkiestrę .
• Carlos Salzedo (1885-1961) – francusko-amerykański harfista i kompozytor, który wprowadził wiele nowych technik gry na harfie i stworzył nowoczesny repertuar dla tego instrumentu. Jego muzyka na harfę jest pełna ekspresji, kontrastów i oryginalności. Do jego najbardziej znanych dzieł na harfę należą: “Chanson dans la nuit”, “Variations sur un thème dans le style ancien”, “Scintillation” i “Suite of Eight Dances” .
• Marcel Grandjany (1891-1975) – francusko-amerykański harfista i kompozytor, który kontynuował tradycję francuskiej szkoły harfy i wpłynął na wielu współczesnych mu muzyków. Jego muzyka na harfę jest elegancka, liryczna i harmonijna. Do jego najbardziej znanych dzieł na harfę należą: “Fantazja na temat motywu z opery Lakmé”, “Rapsodia” na harfę solo, “Aria w klasycznym stylu” na harfę i organy lub smyczki i “Kolorowa suita” .
• Benjamin Britten (1913-1976) – brytyjski kompozytor, który napisał wiele utworów na różne instrumenty, w tym na harfę. Jego muzyka na harfę jest nowatorska, zróżnicowana i pełna napięcia dramatycznego. Do jego najbardziej znanych dzieł na harfę należą: “Suita dla harfy op. 83”, “Ceremony of Carols” na chór dziecięcy i harfę, “
  Zobacz Ceremony of Carols Benjamina Brittena
  
  
  
  

Chcesz poznać więcej definicji instrumentów orkiestry symfonicznej? Zobacz tutaj