Kantata BWV 84 - Ich bin vergnügt mit meinem Glücke
Kantata BWV 84 „Ich bin vergnügt mit meinem Glücke” (Cieszę się swoim szczęściem), skomponowana prawdopodobnie w 1727 r., jest jednym z nielicznych sakralnych utworów solowych Bacha. Teologicznie opiera się na przypowieści o robotnikach w winnicy (Mt 20), którą Bach i jego librecista traktowali nie tyle jako precedens w prawie pracy, ile jako punkt wyjścia dla moralnej obserwacji, że droga do prawdziwego zadowolenia może można znaleźć tylko w poddaniu się woli Bożej. W duchu niemal radosnej pokory i wystudiowanego spokoju Bachowi udaje się skomponować prawdziwą „kantatę franciszkańską”, której skromna długość i rzadka obsada jest sama w sobie odpowiednią formalną interpretacją przesłania tekstu.
Kantata BWV 84
Rad jestem wielce z mego szczęścia
1. Aria S
Oboe, Violino I/II, Viola, Continuo
Rad jestem wielce z mego szczęścia,
Które od Boga otrzymałem.
Choć bogactw nie mam wielkiej miary,
Dziękuję mu za małe dary,
Bo nawet do nich nie dojrzałem.
2. Recitativo S
Continuo
Bóg nic mi przecież nie jest winien,
A kiedy coś mi przekazuje,
Objawia mi, że mnie miłuje.
I złudną jest zasługa ma;
To ma powinność wobec Niego.
Nawet, gdy czyn mój pięknym się zda.
Nie uczyniłem nic dobrego.
Człowiek cierpliwy być powinien,
I chmurzyć się nie trzeba,
Gdy Bóg nadmiaru szczęścia nie da.
Wszak On sam przez tak długi czas
Żywił i odziewał nas.
A kiedyś w Swojej chwale
W raj chce zabrać, w nieba szczyty.
To sobie przeto chwalę,
Że mogę iść do łoża syty.
3. Aria S
Oboe, Violino, Continuo
Z radością spożywam chleb mój malutki
I życzę bliźniemu, by on też jadł swój.
Spokojne sumienie i dusza wesoła
I serce wdzięczne, co do Pana woła,
Pomnażają radość, osładzają smutki.
4. Recitativo S
Violino I/II, Viola, Continuo
W pocie, co z twarzy będzie spływać
Przeto chcę chleb ten mój spożywać.
A gdzie już kres mych życia dróg
I śmierć swój całun rozpościera.
Grosika rzuca mi sam Bóg,
Bo nieba bramy mi otwiera.
O! Jeśli taki dar być może
Zapłatą Twoją, dobry Boże,
Na niczym mi nie będzie zbywać.
5. Choral
Oboe e Violino I col Soprano, Violino II coll’ Alto, Viola col Tenore, Continuo
Ku Twojej teraz idę chwale,
Swe życie w ręce Twoje zdam.
Wiem, że mi niebo dasz w udziale,
Wiem, w tej ufności silnie trwam,
Ze dasz dla Chrystusowej krwi,
Mój Boże, błogie zejście mi.
TŁUMACZENIE: KANTATA BWV 84 – ARMIN I ANDRZEJ TESKE, 2004
Z głównym motywem opadających kropkowanych nut, wprowadzająca aria ucieleśnia wizję wyrozumiałości, która – poprzez swobodne, płynne linie sopranu, oboju i pierwszych skrzypiec obbligato – jest również przedstawiona jako warunek wstępny prawdziwej wolności. Tutaj pozorna prostota i wszechobecna lekkość tego ruchu zdaje się wyrażać bogactwo życia wewnętrznego, które znajduje trwałe zadowolenie w docenianiu najmniejszych darów. Można sobie łatwo wyobrazić, że ten cnotliwy obraz łaskawej prostoty i dostojnej nędzy mógł być uosabiany przez postać kobiecą w życiu Bacha.
Poniższy recytatyw wywodzi tę postawę życiową z luterańskiej zasady usprawiedliwienia przez wiarę, a także z podstawowych warunków ludzkiej egzystencji – pożywienia, ubrania, a także szacunku dla Boga i bliźniego. Rzeczywiście, osoba, której to wszystko zostało dane, nie jest w stanie zasłużyć sobie na żadne prawo do zbawienia, ale musi cierpliwie spożywać „najpokorniejszy chleb”, jak opisano w następującej po nim arii. Ustawiony ponownie jako beztroski ruch taneczny w metrum 3/8, czarujący kwartet złożony z oboju, skrzypiec, głosu i continuo przywołuje zaraźliwą radość płynącą z miłości bliźniego – najskuteczniejsze muzyczne kazanie.
Zapisując akompaniament zarówno na organy, jak i smyczki, Bach nadaje szczególną wagę drugiemu recytatywowi, w którym przypowieść o winnicy rozciąga się na bieg ziemskiego życia. Tutaj sposób, w jaki Bach wyrył wyzwalające słowo „niebo” na monecie życia, ma poruszającą intensywność, która wykracza poza wszelką ziemską oszczędność.
Poprzez swoją prostą oprawę, zamykający chorał wzmacnia centralne przesłanie powierzonych nam przez Boga doraźnych ziemskich obowiązków i nadziei na niezasłużony, ale cierpliwie wyczekiwany „dobry koniec”. Tutaj decyzja Bacha, aby połączyć werset pieśni śmierci „Wer weiss, wie nahe mir mein Ende” z hymnem wyrozumiałości „Wer nur den lieben Gott lässt walten” skutecznie łączy dwa poziomy przypowieści. „Trzech Ripieni” (dodatkowi śpiewacy) wezwani w oryginalnej partyturze do wsparcia sopranu solo w tej ostatniej części zostało rzeczywiście wykorzystane w najbardziej satysfakcjonujący sposób.
We wszystkich opracowaniach posługuję się materiałami pochodzącymi z serwisu Kantaty Jana Sebastiana Bacha Po Polsku. Zapraszam do kategorii, którą obecnie będę rozwijał do wypełnienia wszystkich 200 opracowań Kantat kościelnych Jana Sebastiana Bacha wykorzystując audycje nagrane w II programie Polskiego Radia prof. Mirosława Perza.
We wpisie Kantata BWV 84, źródłem analizy jest tłumaczone z języka niemieckiego opracowanie autorskie serwisu Bachowskiej Fundacji – bachipedia.org
Wykonanie: Netherlands Bach Society
Kantata BWV 84 – Ich bin vergnügt mit meinem Glücke
Treść oryginalna
Kantata BWV 84 – Ich bin vergnügt mit meinem Glücke
1. Aria S
Oboe, Violino I/II, Viola, Continuo
Ich bin vergnügt mit meinem Glücke,
Das mir der liebe Gott beschert.
Soll ich nicht reiche Fülle haben,
So dank ich ihm vor kleine Gaben
Und bin auch nicht derselben wert.
2. Recitativo S
Continuo
Gott ist mir ja nichts schuldig,
Und wenn er mir was gibt,
So zeigt er mir, dass er mich liebt;
Ich kann mir nichts bei ihm verdienen,
Denn was ich tu, ist meine Pflicht.
Ja! wenn mein Tun gleich noch so gut geschienen,
So hab ich doch nichts Rechtes ausgericht’.
Doch ist der Mensch so ungeduldig,
Dass er sich oft betrübt,
Wenn ihm der liebe Gott nicht überflüssig gibt.
Hat er uns nicht so lange Zeit
Umsonst ernähret und gekleidt
Und will uns einsten seliglich
In seine Herrlichkeit erhöhn?
Es ist genug vor mich,
Dass ich nicht hungrig darf zu Bette gehn.
3. Aria S
Oboe, Violino, Continuo
Ich esse mit Freuden mein weniges Brot
Und gönne dem Nächsten von Herzen das Seine.
Ein ruhig Gewissen, ein fröhlicher Geist,
Ein dankbares Herze, das lobet und preist,
vermehret den Segen, verzuckert die Not.
4. Recitativo S
Violino I/II, Viola, Continuo
Im Schweiße meines Angesichts
Will ich indes mein Brot genießen,
Und wenn mein Lebenslauf,
Mein Lebensabend wird beschließen,
So teilt mir Gott den Groschen aus,
Da steht der Himmel drauf.
O! wenn ich diese Gabe
zu meinem Gnadenlohne habe,
So brauch ich weiter nichts.
5. Choral
Oboe e Violino I col Soprano, Violino II coll’ Alto, Viola col Tenore, Continuo
Ich leb indes in dir vergnüget
Und sterb ohn alle Kümmernis,
Mir genüget, wie es mein Gott füget,
Ich glaub und bin es ganz gewiss:
Durch deine Gnad und Christi Blut
Machst du’s mit meinem Ende gut.
Siedemdziesiątnica / Niedziela Starozapustna – 05.02.2023
WIARA W ŻYCIU CODZIENNYM
Zwróć uwagę na “Pana” poczucie sprawiedliwości
Wiele osób ma silne poczucie sprawiedliwości. Możesz swoją sprawiedliwość uwrażliwić, ale możesz też ją uciszyć. Wystarczy zadaj sobie następujące pytania: Co mnie jeszcze martwi? Gdzie w jakich okolicznościach jestem oburzony niesprawiedliwością? – A potem szczerze odpowiedz na te pytania.
Możesz tu przywołać na myśl osoby i sytuacje, które w innym przypadku zostałyby zbyt szybko zapomniane. Uwrażliwiasz się, gdy zachowujesz te chwile w swojej głowie, ale także pamiętasz, jak zareagowałeś lub nie zrobiłeś NIC! To może być niewygodne. Ale może pomoże Ci to opracować strategię, dzięki której następnym razem będziesz mógł lepiej postrzegać swoje poczucie sprawiedliwości – i działać zgodnie z nią.
Kantata BWV 84 napisana na dzień siedemdziesiątnicy może być wspaniałym źródłem w kontemplacji postawionych pytań w tym jakże osobistym rozmyślaniu.